Newyddion Diweddaraf Cyngor Sir Y Fflint
Cerdyn Sul y Mamau
Published: 16/02/2016
Mae Archifdy Sir y Fflint wedi creu cerdyn Sul y Mamau arbennig i gofio mam a
merch enwog o Gaerwys, sef Ruth a Kitty Lewis Plas Penucha.
Magwyd Ruth Lewis (1872-1946) yn Lerpwl ac yna鈥檔 Llundain, lle cafodd ei
haddysg. Ar 么l priodi J. Herbert Lewis symudodd i Gaerwys a mabwysiadu Cymru
fel ei gwlad a dechrau dysgu Cymraeg. Ymhen dim, roedd hi鈥檔 rhugl.
Teithiodd Ruth ar hyd a lled y wlad yn casglu caneuon gwerin ac ym 1914 bu iddi
gyhoeddi ei chasgliad; mae鈥檙 llyfryn ar gael a chadw heddiw yn Archifdy Sir y
Fflint (D/L/816). Roedd Ruth yn frwd dros ddatganoli ac ym 1921 cafodd ei
phenodi鈥檔 ynad ym Mwrdeistref Westminster yn Llundain, y ferch gyntaf i ddal y
swydd honno. Ruth hefyd oedd y ferch gyntaf i gael ei phenodi鈥檔 ynad yn Sir y
Fflint; a bu iddi ddal y swydd honno am bron i chwarter canrif.
Roedd Alice Catherine 鈥楰itty鈥� Lewis (1898-1984), eu hunig ferch, hefyd yn frwd
dros ddatganoli ac roedd hi hefyd yn aelod o Blaid Cymru. Cafodd ei haddysg yng
Ngholeg Prifysgol Aberystwyth (1916-18) ac roedd hi鈥檔 hoff o gymryd rhan mewn
eisteddfodau lleol a chenedlaethol. Hi oedd llywydd Eisteddfod Caerwys ar
achlysur dathlu can mlynedd ers ei sefydlu.
Meddai鈥檙 Cyng. Chris Bithell, Aelod Cabinet Addysg 鈥淢ae Sul y Mamau yn wyl hir
sefydlog. Ar un adeg hwn oedd yr unig ddiwrnod yn ystod y flwyddyn y cai
merched a meibion yn y lluoedd arfog, rhai ymhell o鈥檜 cartrefi, y cyfle i
ymweld 芒鈥檜 mamau. Mae鈥檙 llun hyfryd ar y cerdyn hwn yn portreadu鈥檙 berthynas
glos rhwng mam 芒鈥檌 phlentyn.鈥�
Mae鈥檙 cardiau yn costio 拢1.50 ac ar werth yn yr Archifdy ym Mhenarl芒g ac yn y
siop yn Theatr Clwyd.